Vitamin B12 nedir? Çeşitleri nelerdir?

Kobalamin olarak da bilinen B12 vitamini, insan yaşamının sağlıklı olarak sürdürülebilmesi için vücutta gerçekleşen birçok farklı metabolik mekanizmada kilit rol oynar. B12 vitamini bağışıklık sisteminin normal fonksiyonuna katkıda bulunur.

Temel olarak dört çeşidi olan B12 vitamini, kobalamine bağlı ek grubun ne olduğuna göre isimlendirilir. Buna göre B12 vitamin çeşitleri; siyanokobalamin, metilkobalamin, deoksiadenozilkobalamin ve hidroksikobalamin olarak sıralanabilir. Vücut dokularındaki aktif B12 vitamini formları deoksiadenozilkobalamin ve metilkobalamindir^(1,1). Suda çözünebilen bir vitamin grubu olan B vitamini ailesinde yer alan B12 vitamininin diğer B vitaminlerinden farkı, vücutta depolanabilir olmasıdır.

Hayvansal gıdalar vücudumuza aldığımız B12 vitaminin esas kaynağını oluşturur. En fazla karaciğer ve böbrekte bulunan B12 vitamini et, süt, peynir ve yoğurt gibi hayvansal yiyeceklerde de daha az oranda olmak üzere bulunabilir^{(1, 2)}. Hayvansal besinlerle alınan B12 vitamininin kaynağı, hayvanların mide ve bağırsaklarında yaşayan mikroorganizmalar tarafından üretilmesiyle oluşur⁽³⁾. Gıdanın tüketimi sonrası besin içerisinde yer alan B12 vitamini, ince bağırsaktan midenin de yardımıyla kan dolaşımına geçer. Daha sonrasında karaciğere gelen B12 vitamini burada depolanır. Sağlıklı beslenen ve B12 vitamininin emilimi veya taşınması ile ilgili bir sorunu olmayan bireylerde depolanan B12 vitamini birkaç yıl süreyle yeterlidir. Ancak bireyde mide, bağırsak sorunları varsa veya hayvansal gıda tüketimi olmayan bir diyet ile besleniyorsa  bir süre sonra B12 vitaminin eksikliğine dair klinik bulgular ortaya çıkabilir.

Vücudun günlük metabolizması dahilinde gerçekleşen birçok olayda aktif rol oynayan B12 vitamini eksikliği sonucu çeşitli sistemlerle ilgili birçok bulgu ortaya çıkabilir. Eksikliğin klasik bulgusu megaloblastik anemi olarak adlandırılan kansızlık durumudur. Aynı zamanda sinir sisteminin de etkilenmesi ile hissizlik, karıncalanma ya da yanma gibi farklı belirtiler hissedilebilir. Bu bulgulara ek olarak sinir sisteminin bilişsel ve psikiyatrik fonksiyonlarında da bozulma nedeniyle kişide unutkanlık, depresyon ve demans gibi çeşitli nörolojik durumlar ortaya çıkabilir.
Kalp ve damar sağlığı açısından da diğer vitaminlerle ortak çalışmakta olan B12 vitamini, eksikliğinde damar tıkanıklığı ve pıhtı oluşumu gibi sağlığı ciddi olarak tehdit eden hastalıklara zemin hazırlaması nedeniyle kişiyi risk altına sokar⁽⁵⁾. Yaşlandıkça vücutta çeşitli nedenlerle B12 seviyesi azalabilir. Özellikle 65 yaş üzeri kişilerde mide asit salgısının azalması ile bu durum daha fazla görüldüğünden⁽⁴⁾ ve Alzheimer gibi nörolojik hastalıklar ile B12 vitamin eksikliğinin belirtileri  birbirine karıştırılmaması açısından dikkatli olunmalıdır.

B12 vitamini eksikliği açısından önem verilmesi gereken bir diğer yaş grubu ise süt çocuklarıdır. Gebelik döneminde B12 eksikliği yaşayan annelerin çocuklarında B12 eksikliği görülebilir⁽²⁾. Süt çocuklarında, halk arasında gevşek bebek olarak bilinen hipotoni ortaya çıkması durumunda B12 vitamini eksikliği yönünden dikkatli olunmalıdır⁽⁶⁾. Okul çağındaki çocuklarda ise B12 vitamini eksikliği sonucu gelişme geriliği, depresyon ve okul performansına yansıyan konsantrasyon kaybı gibi bulgular ortaya çıkabilir⁽⁶⁾.